Nabokov

Bardzo trudno mi wytłumaczyć - bo sama tego nie rozumiem - dlaczego co jakiś czas czytam książki Nabokova. Być może z tego samego powodu, czyli jakiejś tkwiącej we mnie dysfunkcji wracam do opowiadań Hansa Heinza Ewerska i Hansa Strobla - dwóch psychopatów, którzy pisali całkiem niezłe, bardzo mroczne i odrażające opowieści grozy.
Widocznie człowiek ma zawsze w sobie jakiś gen destruckji. Oczywiście nie mam na myśli tego, że czytanie wytworów tych psycholi niszczy mnie w jakiś sposób, chodzi o to, że zazwyczaj czytam ksiązki pełne światła i ciepła, od zawsze lubiłam lektury krzepiące mnie na duchu, z jakimś morałem, mądroscią. Nie wspomnę już nawet o mojej trwającej już dłuższy czas fascynacji Pismem Świętym (wiem, mało oryginalne, chyba nie ma człowieka, który - jeśli zacznie czytać Pismo - nie zafascynuje się nim).
No, ale od czasu do czasu nurzam się w mrokach. Tym mrokiem sa między innymi opowieści Nabokowa. W miniony weekend przeczytałam w trzy godziny "Śmiech w ciemności", bo akurat tego jeszcze nie znałam, a coś mnie skusiło, żeby wziąć tę książkę z bibliotecznej połki.

Niepokojąca i smutna ksiażka, a już fragmenty, w których główny bohater, Albinus - już po wypadku, niewidomy, siedzi w pokoju, przekonany, że jest sam, uczy się patrzeć na świat innymi zmyslami, a na przeciw niego siedzi kochanek jego kochanki, o którym nasz bohater myśli, że jest homoseksualistą i  wyjechał w swoją kolejna podróż po świecie. I ten kochanek kochanki, Rex, całymi godzinami obserwuje ślepca, gdy ten nie ma o tym zioelonego pojęcia, łaskocze go źdźbłem trawy, udającym natrętną muszkę i nieźle go to bawi. A nocami konsumuje swoją miłość wraz z kochanką Albinusa, Margot. Jest to opis tak nieludzki i wstrząsający, że ciagle zastanawiam się, co siedziało w głowie Vladimira Nabokova, że fascynował się tak bardzo perwersją.
Mimo tego "Śmiech w ciemności" o wiele bardziej przypadł mi do gustu niż najsłynniejsza "Lolita".
W "Śmiechu" znajdujemy również mnóstwo ukrytych znaczeń, tropów, motyw ślepoty przewija się przez całą opowieść, w zasadzie od początku. Albinus jest uznanym i szanowanym znawcą malarstwa, kolekcjonerem dzieł sztuki, i choć wydaje się, że osiagnął mnóstwo w tej dziedzinie, nie widzi, że kilka z jego prywatnych obrazów to falsyfikaty, jeden namalowany przez bezwględnego Rexa - ukochanego kochanka kochanki Albinusa. Albinus nie widzi, że Margot, to jego fatalne zauroczenie, to bezwględna, zimna kobieta, realizująca konsekwentnie swój plan, kosztem zdrowia i życia innych ludzi. Albinus jest zaślepiony pożądaniem do tego stopnia, że porzuca cale swoje dotychczasowe życie, żonę, córeczkę, ryzykuje swoją reputację, naraża się na smieszność ("O, patrz, jak ten Niemiec bawi się ze swoją córką" - mówi na plaży angielka do męża, na widok Albinusa wygłupiajacego się w morzu ze swoją ukochaną Margot) W końcu nieszczęśnik ślepnie w sensie dosłownym, jest zdany na łaskę swojej kochanki, która z kolei ze swoim ukochanym poniżają na każdym kroku Albinusa, w zamian za ich dobrą zabawę Albinus podpisuje dla nich czeki z sumami wypisanymi przez Rexa.

Książka jest dołująca, bo chyba nikt tak jak Nabokov nie potrafi pokazać nędzy natury ludzkiej. Mamy głupiego, naiwnego, neurotycznego znawcę malarstwa, z drugiej strony jest Rex - utalentowany rysownik, bezwględny cynik. Po środku stoi Margot - wyrafinowana, wulgarna dziwka, bez krzty sumienia. To smutne obrazki, odzierające ze złudzeń odnośnie kondycji człowieka.
Jedyna nadzieja, jaka może płynać z tej lektury, to taka, że czytelnik być może wyciągnie jakieś wnioski w swoim życiu, patrząc do czego prowadzi całkowite uleganie impulsom i namiętnościom.
Marna to nadzieja, bo człowiek to tylko człowiek, ale nadzieja zawsze umiera ostatnia.

Dotknij Boga, nie bój się ludzi

Trwa właśnie tydzień biblijny, a jutro kulminacja obchodów 1050 rocznicy chrztu Polski. Pomyślałam sobie, że jest to dobry moment na napisanie kilku słów o książce, która zrobiła na mnie duże wrażenie, jest mi bliska i polecam ją każdemu.

Kilka lat temu miałam taki ambitny pomysł opisania na blogu swoich przygód z czasów, gdy jeździłam autostopem po Europie, nie miałam komórki, pieniędzy, zmartwień ani stresów. Byłam chyba najszczęśliwszym człowiekiem na ziemi, co nie znaczy, że teraz nim nie jestem. Jestem, ale wówczas szczęście moje to była beztroska i totalny brak zamartwiania się, a nawet zastanawiania się nad przyszłością. Nie opisałam tego i już chyba tego nie zrobię, bo nie ma po co. Lepiej zrobił to ktoś inny. Ograniczę się teraz jedynie do jednego wspomnienia.

To wszystko działo się już 16 lat temu, gdy studiowałam i z przyjaciółmi uznaliśmy w pewnym momencie, że perspektywa akademika nam już nie wystarcza, trzeba rozejrzeć się po szerokim świecie. Był to czas, kiedy usilnie próbowano robić z nas marksistów, ateistą i wierzącym każdy z nas był równocześnie w zależności od nastroju chwili, każdy z nas uważał się za alfę i omegę, tak ogólnie. A gdy wylądowaliśmy w jakimś małym miasteczku na południu Europy, bez znajomości języka tubylców, z marnym groszem w kieszeni, kiszonym na później, by wystarczyło jak najdłużej, pierwsze swoje kroki kierowaliśmy do najbliższego kościoła katolickiego. Czemu? Nasze myślenie szło tym torem: jesteśmy Polakami, a więc wszyscy wiedzą, że katolikami, logiczne więc, że pomogą swoim. 

I tak było. Zawsze spotykała nas pomoc, życzliwość. Na setki przypadków, kiedy mniej lub bardziej potrzebowaliśmy wsparcia i pomocy, nie wydarzyło się nigdy nic złego, nikt nas nie próbował skrzywdzić, albo co tam jeszcze. A wręcz przeciwnie.

Podam przykład, jeden, a mam ich cały wielki worek. Siedzimy sobie na krawężniku, pod sklepem w miejscowości Casino, jemy późne śniadanie złożone z bułki i jogurtu. Jest tak gorąco, że nie mamy siły zastanawiać się, jak dostaniemy się na Monte, malujące się przed naszymi oczami. Nie chce nam się nawet rozmawiać, jeszcześmy się dobrze nie obudzili. I podjeżdża na starym skuterku jakiś pan, woła do nas coś w stylu: "Polaki, Polaki, Monte Casino, andjamo..."

Z początku myślimy "wariat", ale grzecznie staramy się odpowiedzieć, że tak, jesteśmy Polakami, chcemy dostać sie na Monte Casino. Wtedy znowu on coś odpowiada i odjeżdża, wzruszamy ramionami, a za kilka minut ten człowiek jest znowu obok nas, ale siedzi tym razem w rozklekotanym, starym fiaciku i zaprasza nas do środka.

Pojechaliśmy z nim i dzięki temu dostaliśmy się na wzgórze, zwiedziliśmy cmentarz polskich żołnierzy, klasztor, zjedliśmy obiad (ufundowany przez naszego nowego znajomego). A wieczorem wylądowaliśmy na campingu (co było wyjątkowe, bo campingi były dla nas za drogie). Ale nasz przyjaciel zapłacił za ten nocleg, przyszedł jeszcze życzyć nam spokojnej nocy i wrócił do swoich spraw. Noc była całkowicie niespokojna, spędziliśmy ją w dużej części w innej miejscowości, której nazwy nie pamiętam, na plaży z bieluteńkim piaskiem, pijąc wino i objadając się lodami. Ponieważ w namiocie obok na campingu w Casino mieszkał siwy pan, który, gdy usłyszał język polski, wzruszył się, bo jak mówił, pracował kiedyś jako inżynier w Tychach, uwielbia Polaków za ich otwartość i katolickość. Więc postanowił umilić nam pobyt i zaproponował tournee po okolicy z atrakcjami.

Jak pisałam wcześniej, to jeden z całego mnóstwa przykładów bezinteresownej czyjejś życzliwości i zainteresowania. Spotkaliśmy na swojej drodze autostopowicza tylu różnych ludzi, którzy po prostu byli ludźmi i nas potraktowali też jak ludzi. Nic więcej.

Po latach znajduję w księgarni książkę pt. "Dotknij Boga". Nazwisko autora widzę po raz pierwszy. Patryk Świątkowski prowadzi bloga "Paragon z podróży", część swoich przygód  wydał drukiem.

Te przygody są o tyle ciekawe i inne niż większość tego typu opowieści, ponieważ Patryk wyrusza w podróż autostopem bez złamanego grosza w sensie dosłownym, bez karty kredytowej. Staje na drodze i czeka, co przyniesie los. Ale celem jego podróży są zgromadzenia duchowne, zakonne, te najuboższe, które żyją z tego, co dostaną z łaski Pana, pracują w cichości, wykonując często pracę, której nikt inny się nie podejmie, wolny czas spędzają na modlitwie i adoracji. I nigdy nie usłyszysz o nich w mediach. Może nawet nie chciał byś usłyszeć. Patryk zatrzymuje się w różnych takich wspólnotach, pracuje z nimi, modli się i z każdym dniem doświadcza coraz większej łaski.

Książka nosi podtytuł "W poszukiwaniu ludzi, którym pozostało tylko szczęście". Autor dzięki tym spotkanym ludziom naprawdę dotyka Boga. Ponieważ człowiek został przecież stworzony na Jego  obraz i podobieństwo, i najłatwiej zobaczyć i dotknąć Go tam, gdzie nie jet przysypany zgiełkiem, blichtrem, przepychem. 

Książka Patryka Świątka jest wyjątkowa. Ale nie wyjątkowa, bo napisana z jakąś literacką swadą czy brawurą. Ale dlatego, że pozwala przypomnieć sobie rzeczy oczywiste, o których nie wiemy lub nie chcemy pamiętać. Bo świat i szum wokół nas chce nam wmówić coś zupełnie odwrotnego, że człowiek jest z natury zły i słaby, zorientowany jedynie na swoje egoistyczne potrzeby, realizowane za wszelką cenę. To faktycznie jest prawda, gdy zamykamy się w domu i włączymy telewizor czy inny Internet. Ale przestaje być prawdą, staje się oszustwem, szkodliwym i tragicznym, jak każde kłamstwo, w chwili, gdy zdobywamy się na odwagę życia dla ludzi i wśród ludzi.

Tej odwagi życzę wszystkim z okazji rocznicy. I nie tylko.